Jak wkurzyć Le Corbusiera? Wybudować dom, który na zawsze zostanie mu w pamięci. W 1927 roku we Francji zaczyna się budowa nadmorskiej willi – E-1027. Architektem jest Eileen Gray, która stawia dom dla siebie i swojego kochanka Jeana Badovici, który był architektem. Ten dom to połączenie prostej formy, funkcjonalności i kobiecej zmysłowości. Zostanie on nazwany kamieniem milowym architektury, a Eileen zyska miejsce wśród najbardziej rozpoznawanych architektów modernistycznych.
Współcześni architekci na jednym tchu wymieniają jej nazwisko razem z Le Corbusierem, Mies’em van der Rohe, czy Marcelem Breuer. Dziennikarze podkreślają nie tylko jej wyjątkowe podejście do projektowania, ale także jej wyróżniający się styl – męskie spodnie, koszula, krótkie włosy, a także to, że lubiła romansować i z mężczyznami i z kobietami. Jak na początek XX wieku projektowała i żyła przełomowo.
Urodziła się w Irlandii w 1878 roku. Dzieciństwo spędziła w Londynie. Jako jedna z nielicznych dziewczynek miała okazję uczęszczać do Slade, szkoły koedukacyjnej z bardzo eksperymentalnym i otwartym podejściem do sztuki. Eileen uczyła się w Slade malarstwa. W 1905 roku zaczęła się uczyć jak tworzyć z laki, trafiła do warsztatu Charles’a, gdzie stojąc przy długim stole próbowała opanować narzędzia i pochłaniała wiedzę o surowcu. Na przełomie wieków Eileen porzuciła Londyn na rzecz Paryża. To tu doceniono jej pracę, projekty jej autorstwa pojawiły się na wystawie Salon des Artistes Décorateurs w 1923 roku. Miała rzeszę fanów, szczególnie wśród ludzi związanych z estetyką art deco.
W 1922 udało jej się otworzyć własną galerię przy Rue du Fauborg Saint Honoré. Już od wejścia czuć było zamiłowanie do surowca w którym pracowała, bo nawet drzwi do salonu były zdobione laką. Ponieważ architektura była zdominowana przez mężczyzn, Eileen postanowiła salon nazwać Jean Desert, ta nazwa pasowała do jej męskiego stylu i sposobu życia. Projektowała w tym czasie meble – od krzeseł i foteli, przez stoliki kawowe, po biurka, lampy, czy dywany. W latach ’20 i ’30 XX wieku jej projekty były bardzo popularne. Pracowała między innymi z Le Corbusierem, czy J.J.P. Oud i należała do przedstawicieli ruchu modernistycznego. Chętnie łączyła różnego rodzaju materiały, zestawiała skórę z chromowanym metalem, dodawała proste stalowe elementy, włączyła w swoje projekty szkło. I mimo, że szanowała kolegów, to zdecydowanie przeciwstawiała się modnej wtedy idei machine a habiter i opieraniu architektury jedynie na jej formie. Lubiła prostotę projektów, funkcjonalność, ale też mówiła: „dom to nie maszyna do mieszkania, dom jest przedłużeniem swojego gospodarza, jego emanacją, uwolnieniem jego istoty.”
Meble, które projektowała chętnie ustawiała w swoich własnych mieszkaniach, ale również współpracowała z projektantami wnętrz. Jedna z najbardziej znanych aranżacji z meblami Gray, to projekt dla Madame Mathieu-Lévy, znanej pod pseudonimem Suzanne Talbot projektantki mody. O tym zleceniu było bardzo głośno, prasa pisała o salonie modystki, że jest „emanacją art deco” lub, „że jest szalenie modny, ale czuć w nim inspiracje klasyczną, a nawet antyczną formą”. Najbardziej znane projekty Eileen to fotel Bibendum, fotel Transat, tapczan Day Bed, czy lustro Satellite, większość z nich stała w mieszkaniach Eileen lub śmietanki towarzyskiej Paryża. Do klientów Gray należeli między innymi James Joyce, Ezra Pound i Elsa Schiaparelli.
Za namową swojego kochanka Jeana Badoviciego, Eileen zaczyna przygodę z projektowaniem domów. Z początku mało przekonana do pomysłu, bo brak jej doświadczenia, w końcu siada z ołówkiem w ręku, żeby zaprojektować dom idealny. Tak zaczyna się projekt E- 1027 (E jak Eileen, i kolejne cyfry dopowiadające literom alfabetu z ich inicjałów). Projekt tak wyjątkowy dla niej, jak i dla architektury. Kierując się zasadami Le Corbusiera, Eileen projektuje kąty proste, przestrzenie, stawia na funkcjonalność. Nie jest jednak wierna w stu procentach zasadom Corbusiera, bo w projekcie opiera się na złożeniu, że dom to żywy organizm i powinien być zaprojektowany tak, żeby każdy miał swoją przestrzeń, żeby każdy mógł się w nim odnaleźć.
Eileen stoi na dachu E-1027, za nią zachód słońca i bujna roślinność francuskiego wybrzeża. Ręce trzyma w kieszeniach i patrzy w niezmierzony horyzont. Tak wygląda okładka narysowana przez Zosię Dzierżawską do komiksu o Eileen. „Dom pod słońcem” to rysunkowa opowieść o Eileen i o jej pracy, szczególnie miejsce w niej zajmuje oczywiście E-1027. Eileen opuściła swój wymarzony dom po rozpadzie związku z Badovicim, w 1933 roku, przeprowadzając się pod Mentonę, gdzie również wybudowała dom własnego projektu – Tempe a Pailla. Badovici mieszkał zaś w domu, aż do swojej śmierci. Wydaje się, że Le Corbusier, który zamalował ściany swoimi malunkami – balansując przy nich z pędzlem w dłoni zupełnie na golasa, również do końca był o projekt zazdrosny. Sam również kupił działkę niedaleko i wybudował dom, który podobno zniszczył sielskość nadmorskiego krajobrazu. Bywał w E-1027 częstym gościem, i utonął całkiem niedaleko w „wyreżyserowany sposób”.
W 1996 roku E-1027 trafił na listę zbytków, dziś można go zwiedzać. Inne projekty stanowią zaś niekończącą się inspirację i ich reprodukcje można kupić. Te, które są autentyczne osiągają zaś zawrotne ceny na rynku – fotel Serpent, który długo był częścią prywatnej kolekcji Ives Saint Laurent’a, został sprzedany na aukcji w Sotheby’s za 22 miliony euro.
Eileen przed śmiercią próbowała zniszczyć wszystkie pamiątki i dokumenty dotyczące jej prywatnego życia, podobno chciała w ten sposób zostać zapamiętana jedynie przez swoje dzieła. I wygląda na to, że jej się udało, bo dziś nazwisko Gray kojarzy się głównie z architekturą i całą kolekcją fantastycznych mebli.
Kulturalnie mon Amie 