Oczy bez ładu rozrzucone po tle, twarz zdjęta z modelki niczym maska, zdjęcie faceta w głową ukrytą pod powierzchnią chodnika – Dora Maar była nie tylko zdolną i wyprzedzającą swoje czasy fotografką, ale również wziętą artystką – malarką. Do malowania namówił ją Picasso, który twierdził, że w każdym fotografie kryje się niespełniony artysta. Picasso lubił i kochał Maar na swój własny egoistyczny sposób, uwieczniał ją chętnie na swoich obrazach jako płaczącą kobietę, jednocześnie przyznawał, że z nikim nie śmiał się tak często jak z nią. Potrafił ją bezceremonialnie poniżyć jako kobietę i jako artystkę, możliwe że z zazdrości o jej sukcesy. Warto zobaczyć w Dorze Maar nie szaloną kochankę Picasso, ale przede wszystkim piekielnie zdolną i ambitną artystkę, która tworzyła przez całe swoje życie.
Uwagę surrealistów przyciągnęła swoimi niepokojącymi fotografiami, a raczej fotomontażami, bo tak właśnie tworzyła – nogi unoszące się bezwiednie na tle rzeki i mostu, zupełnie oderwane od reszty ciała uchwycone w uścisku męskiej dłoni, dodatkowe twarze czy oczy na fotografiach, to były innowacje Maar. Zaskakujące, zatrważające i przyciągające uwagę. Maar miała oko i wyczucie, lubiła eksperymenty równie mocno, co fotografię reporterską, uliczną. Szybko jej twórczość doceniło środowisko i Maar zaczęła tworzyć na potrzeby reklamy i magazynów zajmujących się modą. Lata ’30 XX wieku to okres politycznych napięć i społecznych niepokojów, a Maar jako młoda kobieta nie kryła się ze swoimi poglądami, miała w sobie sporo odwagi i potrafiła bezpardonowo wyrażać swoje zdanie.
Podobną odwagą wykazała się wchodząc ślepo w związek z Picasso, w momencie kiedy z jedną żoną był w separacji, a kochanka właśnie urodziła mu córkę Mayę. Picasso miał wówczas 54 lata, Dora była o 20 lat młodsza. Maar godziła się na wiele kompromisów, żeby pozostać w tej relacji. Picasso miał duży wpływ na to jak tworzyła i jak malowała. On uwieczniał ją jako płaczącą kobietę (Weeping Woman), ona dokumentowała jego prace, w tym słynną Guernikę, którą Picasso malował w 1937 roku. To był burzliwy i niezbyt zdrowy romans oparty na wzajemnej fascynacji. Podobno kiedy Pablo tworzył Guernikę, do jego pracowni wtargnęła kochanka Marie-Thérèse Walter, żądając żeby Dora natychmiast wyszła. Zadowolony z sytuacji Picasso nie tylko nie rozstrzygnął, która z kobiet ma wyjść, ale sprowokował je do bójki. Dora Maar po zakończeniu ich związku wylądowała na terapii w szpitalu psychiatrycznym, chociaż sam artysta przypisywał to załamanie jej związkom z surrealistami, a nie z nim.
7 faktów, które warto wiedzieć o Dorze Maar:
1/ Urodziła się jako Henriette Theodora Markovitch w 1907 roku. Wychowywała się w Argentynie, ale w wieku 19 lat przeniosła się do stolicy Francji, aby studiować sztukę. Wybrała fotografię. Kontynuowała studia malarskie na Académie Julian – bardzo wyzwolonej jak na swoje czasy szkole. Wtedy też pojawia się skrót pod którym dziś znamy artystkę – Dora Maar.
Szybko zaprzyjaźnia się z surrealistami, między innymi z André Bretonem, Paulem Éluardem i Georgesem Bataille. Jej fotomontaże pokazywane są na wystawach surrealistów. W tym okresie powstają takie prace jak portret Ubu, czy Manekin z gwiazdą, jest rok 1936.
Maar tworzyła przez całe swoje życie, od fotografii przeszła do malarstwa, pod koniec życia znów wróciła do fotografii, wtedy jednak bardziej ją interesowało tworzenie abstrakcji od realizmu ulicy. Maar miała powiedzieć: „Ulice bardzo się zmieniły, nie sądzicie? Są nadzwyczaj ekstrawaganckie…ale też mało interesujące, są banalne….”
2/ W 1931 roku Maar otworzyła studio fotograficzne z projektantem planów zdjęciowych Pierrem Kéfer’em. Specjalizowali się w portretach, aktach, fotografii mody i reklamowej – ich studio było bardzo popularne.
Maar jako jedna z nielicznych kobiet reprezentowała zawód fotografa, mało tego lubiła z fotografiami eksperymentować – tworzyła kolaże, montowała fotografie według własnej wybujałej wyobraźni, nie przejmując się co powiedzą o nich inni artyści czy ludzie. Była nadzwyczaj twórcza i miała pionierskie podejście do zawodu.
3/ Mimo pracy w studio i eksperymentowania, nie można nie wspomnieć o tym, że Maar na początku swojej kariery często fotografowała ludzi na ulicach. Żyła w czasach niepokoju, gdzie napięcia polityczne przekłady się na życie społeczeństwa, biedy i ubóstwa nie brakowało. Maar bardzo pociągały te odmienności, zabierała więc aparat i wychodziła na ulice Londynu, Paryża, czy katalońskiej części Hiszpanii. Fotografowała robotników, bezdomnych, ślepych, matki z dziećmi na rękach, czy dzieciaki bawiące się na ulicach. Fotografowała aparatem Rolleiflex.
4/ Maar poznała Picasso na przełomie 1935/36 roku – ich związek znacząco wpłynął na ich twórczość. Maar zapoznała Picasso z techniką fotomontażu, cliché verre technique. On namówił ją do powrotu do malarstwa.
Weeping woman/ Pablo Picasso/ portret Dory Maar
5/ Uwielbiała surrealistów. Nie tylko się z nimi przyjaźniła, ale też podzielała ich poglądy na sztukę i politykę. Jej prace często pojawiały się na wystawach surrealistycznych, były to głownie zdjęcia i fotomontaże, w których poruszała tematykę erotyki, snu, nieprzytomności, a także związek między sztuką i realizmem przedstawienia.
6/ Wszystkie jej dzieła budują niepokojące napięcie. Do swoich kolaży używała jedynie zdjęć, które sama wykonała. Większość fotografików i artystów tamtego czasu posiłkowała się zdjęciami, którymi były ilustrowane gazety codzienne.
7/ Mimo, że lata ’40 i ’50 okazały się bardzo traumatyczne dla Maar, to jej prace nie straciły na popularności i były pokazywane na licznych wystawach. Sama Dora przeprowadziła się na południe Francji, gdzie zaczęła malować abstrakcyjne krajobrazy.
Umarła 16 lipca 1997 roku. Po jej śmierci okazało się, że publiczność znała tylko część dzieł Dory Maar, większość jej prac pozostawała w prywatnej kolekcji artystki, której nie pokazywała publicznie.
Dora Maar/ Tate Modern/ do 15 marca 2020/
Kulturalnie mon Amie 