Dwa wielkie ekrany zostały ustawione w sali wystawowej warszawskiego MSN’u. W zaciemnionej przestrzeni widz ogląda historię elektryfikacji polskiej wsi. Agnieszka Polska mówi o uczuciu zagubienia wobec zmian jakie niosła w latach ’50 XX wieku elektryczność. To opowiadanie historii, ale również bardzo osobista narracja związana z impulsem elektrycznym, który zmieniał nasze życie zanim zdążyliśmy go odkryć i zacząć używać do własnych celów. Impulsem, który ciągle zmienia nasze życie – bo kto dziś sobie wyobraża życie bez prądu?
Wejście do zupełnie zaciemnionej sali jest lekko krępujące. Ja trafiłam dokładnie na moment, kiedy kolorowe impulsy elektryczne rozbłyskują na ekranach niczym gwiazda. Błysk w ciemności. Hipnotyzujący obraz. Pośrodku sali są przygotowane siedziska. Na dwóch ogromnych ekranach wypełniających przestrzeń od podłogi aż po sufit, można oglądać dwie, czasami jednakowe narracje. Obie opowiadają historię lat ’50 XX wieku, poprzecinaną mozaiką krajobrazów przyrody, obrazami rozświetlonych miast i elektrycznych wizji. Rozbłysk jest wyświetlany na obu ekranach.
Po mojej lewej stornie film pokazuje dwoje inżynierów, którzy w terenie szukają „drogi” dla elektryczności. W tym samym dzikim i pięknym miejscu, gdzie ścieżki prowadzą przez las, wysokie trawy, pola nad wodę, ukrywają się partyzanci – oni nie czekają na elektryfikację pobliskiej wsi. Oni żyją nadzieją na nową wojnę, na konflikt, który przywróciłby stary porządek. Partyzanci wypełniają ekran po mojej prawej. Drogi, którymi poruszają się jedni i drudzy naturalnie się przecinają, nawet narracja bywa jednolita mimo, że bohaterowie są tak różni. Główne pytanie dotyczy przyszłości, każdy z nas przecież zastanawia się co przyniesie przyszłość. To najważniejsze i najbardziej uniwersalne pytanie jakie stawia sobie ludzkość.
Agnieszka Polska zastanawia się także, jaką władzę daje elektryczność tym którzy mają do niej dostęp, i co z tymi których wyklucza jej brak? Kto kontroluje przepływ informacji i dostęp do technologii? Kto ma prawo decydować o tym, jak ma wyglądać świat?
Kiedy bohaterowie Polskiej poruszają się niepewnie w dzikim terenie, po ich twarzach wędruje impuls, mała, świetlista błyskawica. Zanim z projektu narysowanego na papierze, elektryczność stanie się przełomem w życiu mieszkańców Polski, rozświetli polskie wsie, to Agnieszka Polska przypomina nam, że to zjawisko, to zdecydowanie coś więcej niż światło żarówki.
W dwudziestoleciu międzywojennym prąd nie docierał do dużej większości obszarów wiejskich, które żyły uzależnione od światła słonecznego. „Sekret wydarty błyskawicom”, tak mówiono wtedy o elektryczności. Elektryczność była dziką i nieopanowaną siłą, gromem z nieba. Człowiek nie zdawał sobie sprawy, że cała natura jest naelektryzowana. Mózg, serce, każda komórka naszego ciała to system elektryczny, przenoszący miliony informacji.
Agnieszka Polska pokazuje w swoim filmie ptaki siedzące na drutach. Po ich nóżkami, tak silnie trzymającymi się kabla, płynie prąd. Polska opowiada, że to jej dziecięcy sen – to ona sama była ptakiem, czuła jak pod nią wędrują kolejne impulsy. Dziś to uczucie również jej towarzyszy, elektronika wypełnia nasze życie, i zagubienie w tym informacyjnym szumie staje się dla większości coraz bardziej obezwładniające.
„Za filozofem Yukiem Hui artystka proponuje, by spojrzeć na technologię, środowisko naturalne i ludzką myśl jako globalny, zapętlony system powiązanych ze sobą elementów i odejść od linearnego rozumienia postępu, podziałów na nowoczesne i tradycyjne, naturalne i sztuczne.”*
Na ekranie widzimy Jaśminę Polak, Bartosza Gelnera, Piotra Polaka i Juliana Świeżewskiego. Za wokal, który przenosi nas w sferę fantazji i marzeń, odpowiada wokalistka i artystka dźwiękowa Antonina Nowicka.
Oprócz wideoinstalacji integralną częścią wystawy są wydarzenia towarzyszące, między innymi Sympozjum Electric Summer School, w którym udział wezmą filozofki McKenzie Wark, Bogna Konior i Katarzyna Czeczot, socjolog Benjamin Bratton i historyk Sandy Isenstadt. Do obejrzenia będzie również seria filmów wprowadzających w tematykę historii elektryfikacji.
*https://artmuseum.pl/pl/wystawy/plan-tysiacletni
Kulturalnie mon Amie 